བོན་ལུགས་དང་འབྲེལ་ཏེ་འཕྲེང་བའི་སྐོར་ལ་གསར་དུ་དཔྱད་པ།

      སྤྱིར་“འཕྲེང་བ”འདི་ལ་བཞེད་དགོངས་དུ་མ་ཡོད་པར་མ་ཟད་ཚིག་གི་ཆ་ནས་“འཕྲེང་”ཞེས་པར་འབྲི་ཚུལ་ཡང་“ཕྲེང་བ’’དང༌། “སྦྲེང་བ’’ “འཕྲེང་བ’’ཞེས་བྲིས་ཡོད་པ་མང་ཡང་བོན་ལུགས་སུ་ཁུངས་ལྡན་གྱི་དཔྱད་གཞི་ཁག་ནས་“འཕྲེང་”ཞེས་པར། “འཕྲེང་བ’’དང༌། “བསྒྲོད་བྱེད་འཕྲེང་བ། སེར་ཕྲེང༌། སེམས་འཕྲེང་བ།”{1}ཞེས་བྲིས་ཡོད། གཞན་ཡང་འཕྲེང་ཞེས་པ་ལ་“སེར་འཕྲེང’’དང་“གྲལ་གྱི་འཕྲེང༌།’’ “ཞེ་འཕྲེང་བའམ་ཡིད་འཕྲེང་’’ “རྒྱུ་སྐར་གྱི་འཕྲེང་’’ “འཁོར་བའི་ཕྱོགས་སུ་མི་འཕྲེང་བར’’ཞེས་པ་ལས་སོགས་འཇུག་ཚུལ་མང་མོད་ཀྱང་སྐབས་བབས་ཀྱི་འཕྲེང་བ་འདི་ལུང་དང་འབྲེལ་བའི་སྒོ་ནས་དཔྱད་པ་ལ།

དང་པོ། འཕྲེང་བའི་ངོ་བོ་ཇི་ལྟར་ཡིན་པའི་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པ།

      སྤྱིར་འཕྲེང་བའི་ངོ་བོ་ནི་བསྙེན་འཛབ་རིགས་གྲངས་སུ་བརྩི་བགྲང་གནང་འོས་པའི་རྫས་འཕྲེང་ཁོ་ནར་ངོས་འཛིན་གནང་མཁན་ནི་མང་ཡང་དེ་ཙམ་གྱིས་འཕྲེང་བའི་ངོ་བོ་འཐད་ལྡན་ཞིག་ཏུ་ངོས་འཛིན་དང་ཡི་རངས་ཞུ་བ་ནི་ནོར་འཁྲུལ་ཞིག་ཏུ་བརྩི་རུང་བར་སྙམ། དེས་ན་འཕྲེང་བའི་ངོ་བོ་ནི་“ངན་སོང་འཁོར་བའི་ཕྱོགས་ལ་ཡིད་ཀྱི་འཕྲེང་ཐག་བཅད་ནས། མྱང་འདས་ཐར་པའི་ཕྱོགས་ལ་ཡིད་འཕྲེང་བར་བྱེད་པའི་བརྡ་ཐབས’’ཏེ་འཐད་ལྡན་དུ་འཁུམས་ཤིང༌། “འཁོར་བའི་ཕྱོགས་སུ་མི་འཕྲེང་བར། དམ་པའི་དོན་ལ་འཕྲེང་བ་བསྐྱེད། དོན་ལ་ངེས་པར་འཕྲེང་བ་དེ།’’{2}ཞེས་གསུངས། འཕྲེང་བའི་ངོ་བོ་ནི་ཇི་ལྟར་དཔྱད་ཀྱང་ཞེ་འཕྲེང་བའམ་ཡིད་འཕྲེང་བ་ཁ་ནང་དུ་ཕྱོགས་ནས་བསམ་བློའི་འཁོར་ཕྱོགས་ཤིག་དགོས་པ་སྟེ། འཇིག་རྟེན་འཁོར་བའི་ཕྱོགས་ལ་ཡིད་མི་འཕྲེང་བའམ། བག་ཆགས་ངན་པའི་རྗེས་སུ་འབྲེང་ནས་རྒྱུ་ནོར་ལོངས་སྤྱོད་དང་ཡུལ་མཁར་གཉེན་ཉེ་མཛའ་དུ་སོགས་ལ་ཡིད་སེམས་ཀྱི་ཞེན་པ་བཅད་ནས། དོན་དམ་མྱང་འདས་ཐར་པའི་ཕྱོགས་སུ་ཞེ་འཕྲེང་བ་ལ་གོ་བར་སྙམ་ལ། ཕྱི་རྫས་འཕྲེང་དང་འཕྲེང་བའི་དབར་ཁྱད་འབྱེད་དགོས་པ་ཡིན། ‘‘ནང་དོན་དང་སྦྱོར་ན། གང་ཞིག་ཡུལ་གྱི་རྗེས་སུ་སེམས་སོང་བའམ། ཤོར་བ་དང། ཆགས་པ་ལྟ་བུ་ལ་གོ དཔེར་ན། གྲོགས་པོ་ལ་སེམས་འཕྲེང་བ་དང་མ་ཡིས་བུ་ལ་སེམས་འཕྲེང་བ།’’{3}ཞེས་བརྗོད་པ་ཉུང་ལ་དོན་གནད་ཟབ་སྟོན་འདིས་འཕྲེང་བའི་དོན་གྱི་གནད་དུ་འཁེལ་བའི་མཛུབ་སྟོན་གནང་ཡོད་པས་ཐབས་ལམ་འདི་རིགས་ལས་འཕྲེང་བའི་ངོ་བོར་དཔྱད་རྟོགས་འབྱུང་གལ་ཆེའོ། །

གཉིས་པ། རྫས་འཕྲེང་གི་བྱུང་རིམ་དང་ངོ་བོ་རྣམ་དབྱེ་སོགས་ལ་དཔྱད་པ།

      དང་པོར་“རྫས་འཕྲེང་”འདིའི་འབྱུང་ཁུངས་སོགས་ལ་དཔྱད་ཞིབ་གང་ཡང་མེད་པའི་དེང་དུས་ཀྱི་དགེ་སྦྱོར་བ་མང་ཕྱོགས་ཤིག་རྨོངས་དད་ཙམ་ལས། ཁུངས་ལྡན་གྱི་ལུང་དང་རང་གི་རྣམ་དཔྱོད་གང་ལའང་མི་ལྟོས་པར་འཕྲེང་བ་སྣ་ཚོགས་འཆིང་ཞིང་རེ་འགའི་ལུས་ཀྱི་རྒྱན་ཆའི་ཚུལ་དུ་འགུལ་དང་ལག་སྐེར་དཀྲི་བ་ཙམ་ལས། འདིའི་འབྱུང་ཁུངས་དང་ངོ་བོ་ཅི་ཞིག་མཚོན་མིན་ནི་རྨོངས་གཉིད་ཀྱི་ཀློང་དུ་ཤེས་རྟོགས་ཀྱི་སྒྲོན་མེ་དབུལ། དེས་ན་རྫས་འཕྲེང་གི་ཐ་སྙད་འདི་ཐོག་མར་འབྱུང་ཁུངས་ནི་ཐམས་ཅད་མཁྱེན་པ་རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་སུ་འདོད་པར་འཐད་ལྡན་ཞིག་སྟེ། {4} འདིའི་བྱུང་རིམ་ནི་བོན་ལུགས་སུ་སྟོན་པ་གཤེན་རབ་མི་བོ་དེ་ཉིད། སྤྱི་ལོའི་ཡར་སྔོན་དུ་མི་ལོ(12916)མཚམས་སུ་ཁྱིམ་སྤངས་རབ་ཏུ་བྱུང་བའི་རྗེས། སྟོན་པ་ཁྲི་གཙུག་རྒྱལ་བས་དཀའ་ཐུབ་མཛད་ནས་སྐུ་ལུས་བལ་དཀར་འདབ་ལས་ཡང་བའི་དུས། ཕྱི་སྣང་བ་བསླུ་བྲིད་ཀྱི་ཁྱིམ་སྤངས་ནས་འཇིག་རྟེན་བྱ་བ་དང་རིང་དུ་གྱེས་ཟིན་ཡང༌། “འཇིག་རྟེན་འཁོར་དང་ཟང་ཟིང་རྣམས། རྨི་ལམ་ནང་དུ་རྒྱུ་བ་འདི། ཀུན་གཞིའི་དཀྱིལ་དུ་རྒྱུ་ནུས་པས། རྒྱུ་ལ་འབྲས་བུ་ཕྱིར་སྐྱེ་ངེས།”{5}ཞེས་གསུངས། ནང་ཀུན་གཞིའི་ཀློང་དུ་འཁོར་བའི་ས་བོན་བག་ལ་ཉལ་བར་དགོངས་ཏེ། བག་ཆགས་ངན་པས་ཞེན་པ་གཅོད་པའི་བརྡ་ཐབས། སྙིང་པོ་བགྲང་བའི་རྫས་ཀྱི་འཕྲེང་བ་ཐུགས་སུ་དགོངས་ཏེ། སྙིང་པོ་བགྲང་ཤིང་སྨོན་ལམ་བཏབ་པས། ཁ་དོག་ལྔ་ལྡན་གྱི་སྡོང་པོ་ཡ་མཚན་ཆེ་བ་ཞིག་སྐྱེས་པ་དེར་འཕྲེང་བའི་རྒྱུ་རྫས་བྱས་ཏེ་རིམ་གྱིས་རྫས་ཀྱི་འཕྲེང་བ་འདི་གྲུབ། “འཁོར་བའི་ཕྱོགས་སུ་མི་འབྲེང་བར། ཡང་དག་དོན་ལ་འཕྲེང་བའི་ཕྱིར། མ་ནོར་ངེས་པ་དོན་དམ་རྫས། གྲངས་སུ་བགྲང་བའི་རྫས་སྨིན་ཤོག”{6}ཞེས་པ་དག་ལ་ཞིབ་དཔྱད་བྱས་ཚེ་འདི་དག་གིས་“རྫས་འཕྲེང་”ངམ་ཐུགས་དམ་འཕྲེང་བའི་བྱུང་རིམ་བསྟན་ཡོད།

གསུམ་པ། རྫས་འཕྲེང་གི་ངོ་བོར་དཔྱད་པ།

      ངོ་བོ་ནི་“རྒྱུ་འབྲས་བུ་ཅན་གྱི་སྡོང་པོ་ལས་གྲུབ་པའི་སྔགས་དང་སྙིང་པོ་གྲངས་སུ་བགྲང་རྩིས་སུ་འཛིན་པའི་འཁོར་བའི་ཕྱོགས་སུ་འཕྲེང་བ་བཅད་ནས་ཐར་པ་མྱང་འདས་ཕྱོགས་སུ་ཡིད་སེམས་འཕྲེང་བའི་བརྡ་ཐབས་ཀྱི་ཐུགས་དམ་ཕྱག་ཆ་”དེར་རྫས་འཕྲེང་ངམ་ཐུགས་དམ་འཕྲེང་བའི་ངོ་བོ་ཞེས་འཇོག་པ་འཐད་པར་འོས་ཏེ། “བགྲང་བ་གྲངས་སུ་འཛིན་པ་དང། བརྗོད་པ་རྩིས་སུ་འཛིན་པ་དང། ཕྱག་ཆར་བྱུང་བ་ཕྲེང་བ་ཞེས་བྱ།{7}”ཞེས་གསུངས། འདི་ལ་ངོ་བོ་སྤང་བླང་གི་ཆ་ནས་མང་དུ་མཆིས་ཀྱང༌། འདིར་སྤངས་བྱ་དྲུག་ནི། “ མེན་ཏུར་དང་རུས་པའི་འཕྲེང་བ་དང་། རྡོ་དང་འབྲས་བུ་མེད་པའི་ཤིང་འཕྲེང་དང་། རྡོ་རྗེ་རི་རབ་མདོ་འཛིན་དང་། མཛོ་གྷར་རུས་པའི་འཕྲེང་ཐག་སྤང་།”{8}ཞེས་པ་འདི་དག་གིས་དད་མོས་དགེ་སྦྱོར་བའི་ཕྱག་འཕྲེང་གི་ངོ་བོ་དང་སྤངས་བླང་གི་རྣམ་དབྱེ་བསྟན་པས་མ་ནོར་བར་གལ་འགངས་སུ་བསམ་ཏེ། “བསྙེན་ཡིག་ལས། འཕྲེང་བ་དེ་ཉིད་མ་ཤེས་ན། བུད་མེད་རྒན་མོའི་དོ་ཤལ་འདྲ།”{9}ཞེས་སོ། །

བཞི་བ། རྫས་འཕྲེང་གི་རྣམ་དབྱེ་ལ་དཔྱད་པ།

      ལ་ལུགས་ཀྱི་གོམས་སྲོལ་དང་བླ་མ་རེ་རེའི་གསུང་རྒྱུན། དུས་ཀྱི་འགྱུར་འགྲོས་དང་བསྟུན་ན་འདི་ཞེས་མཐའ་གཅིག་ཏུ་མ་ངེས་ཀྱང༌། “མཁས་རྣམ་མི་མཐུན་བདེན་དོན་ཀུན་ལ་ཡོད།”{10}ཅེས་གསུངས་པས། འདི་ནས་ཀྱང་མཐུན་མི་མཐུན་ལུང་མང་བགྲང་བ་ལ་དགོས་པ་ཆེར་མ་མཐོང༌། དེས་ན་དཔྱད་གཞི་ཡིག་ཆ་ཁུངས་ལྡན་མདོ་སྡེ་ཁག{11}གཞི་བཅོལ་ནས་“ཕྱག་འཕྲེང་”གི་རྣམ་དབྱེ་ཅུང་ཙམ་བཤད་པ་ལ། བོན་སྒོ་བཞི་ལ་སྦྱོར་ནས་དབྱེ་ཚུལ་གཅིག་དང༌། སྒོ་བཞི་མཛོད་ལྔ་ལ་སྦྱོར་ནས་དབྱེ་ཚུལ་མི་འདྲ་བ་ཁག་གཉིས་ལས། དང་པོ་ལྟར་ན། “ཞི་བ་ལ་ཤེལ་དང་ཉ་ཕྱིས་དང༌། མུ་མིན་དུང་གིས་བཟོས་པ་ཡིན། རྒྱས་པ་གསེར་དངུལ་བ་སོ་སྟེ། ཚེ་རིང་ནད་མེད་དགེ་བ་ཡིན། བྱི་རུ་ཟངས་དང་ཙན་དན་དམར། འགུག་བྱེད་དབང་གི་ལས་རྣམ་མྱུར། རུ་རཀྴ་དང་ལུང་ཐང་འབྲས། ཐོད་པ་མངོན་སྤྱོད་དྲག་པོ་ལ། བྷོ་དྷི་ཙི་ནི་སྤྱི་ལ་རྒྱུག”{12}ཅེས་དང་། གཉིས་པ་ལྟར་ན། “དཔོན་གསས་དུང་གི་འཕྲེང་བ་བགྲང་། སྤྱི་ཁོག་རྒྱུད་ཀྱི་བཀྲོལ་བ་ཡི། ཆབ་ནག་ཤེལ་གྱི་འཕྲེང་བ་བགྲང་། མན་ངག་མདོ་ཡི་རྩིས་འདེབས་པའི། ཆབ་དཀར་རག་ཤའི་འཕྲེང་བ་བགྲང་། མདོ་ཁུངས་འབུམ་དུ་འབྲེལ་བ་ཡི། འཕན་ཡུལ་མན་ངག་ལུང་གི་འཕྲེང་བ་བགྲང་། སྤྱི་ལུང་མཛོད་ཀྱི་དོན་སྟོན་པའི། གཙང་མ་མཐོ་ཐོག་སྤྱི་རྒྱུག་བཟླས་པ་དང་། བརྗོད་མེད་བྷོ་ཏེ་ཙེའི་འཕྲེང་བ་བགྲངས།”{13}ཅེས་སོགས་རྣམ་དབྱེ་བསྟན། དེ་མཐུན་གཞན་ནས་གསལ་ཡང་འདིར་ལུང་མང་བཀོད་མེད་ལ། སྤྱིར་ཞིབ་དཔྱད་བྱས་ན་བོན་སྒོ་སོ་སོར་ལུང་ལས་གསལ་བ་ཇི་བཞིན་བེད་སྤྱོད་གནང་དགོས་ཏེ། ཉོན་མོངས་པ་བརྒྱད་ཁྲི་བཞི་སྟོང་འདུལ་བའི་ཐབས་སུ་བོན་སྒོ་ཡང་བརྒྱད་ཁྲི་བཞི་སྟོང་བཤད། དེ་དག་ཐམས་ཅད་སྒོ་བཞི་མཛོད་ལྔར་བསྡུས་ཏེ་བསྟན་པ་ཇི་བཞིན་འཕྲེང་བ་ཡང་དེ་བཞིན་བོན་སྒོ་བཞི་མཛོད་ལྔ་ལ་སོ་སོར་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་རེ་བསྟན་ཡོད་པ་གསལ་བོ་ཡིན།{14} “ཉོན་མོངས་རྒྱུ་འབྲས་གདར་ཐག་གཅད་པའི་ཕྱིར་དུ། མི་ཡེངས་དོན་ལ་འཕྲེང་གིན་བགྲངས་པས་བསོད་ནམས་དཔག་ཏུ་མེད། དཀའ་བ་སྣ་ཚོགས་ཐུབ་པས་ཚུལ་ཁྲིམས་རྣམ་པར་དག སྟོབས་མཆོག་ཏེ་ཡི་ནུས་མཐུ་ཡིས། རྒྱུ་འབྲས་གཉིས་ཀའི་བག་ཆགས་གདར་ཐག་བཅད།”{15}ཅེས་པས། ལུང་བཞིན་སྤྱོད་ན་ཉོན་ཤེས་ཀྱི་བག་ཆགས་ངན་པ་སྦྱངས་ནས་རྒྱུ་འབྲས་བོན་གྱི་གནས་ལུགས་གདར་ཐག་ཆོད། གང་བཟླས་རྟགས་ཐོན་གང་སྒྲུབ་མྱུར་དུ་འགྲུབ་པའི་བྱིན་ནུས་ཆེ་བ་ཡིན།

ལྔ་བ། འཕྲེང་རྡོག་གི་གྲངས་ཇི་ལྟར་དགོས་པའི་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པ།

      གང་ལྟར་འཕྲེང་འཛིན་པ་མང་ཕྱོགས་ཞིག་གིས་འཕྲེང་བའི་གྲངས་དང་འཕྲེང་ཐག་འདྲེན་ཚུལ་སོགས་ཕྱོགས་གང་ས་ནས་རྨོངས་གནས་སུ་གྱུར་ཡོད་པ་ནི་གདོན་མི་ཟ། ལྷག་ཏུ་ལུང་གང་མང་ལས་གསལ་ཡང་བཞེད་མཐུན་དུ་བཀོད་པ་ནི་ཆེ་དཀོན་ལ་གྲངས་འདྲེན་གྱི་ཚུལ་ལའང༌། སྟོང་དང་རྩ་བརྒྱད་དུ་གསལ་བ་དང་།{16} “སྔགས་ཀྱི་གྲངས་བགྲང་བ་ཡིན་གྱི་བརྒྱ་དང་རྩ་བརྒྱད་ལེགས་སོ།”{17}ཞེས་སོགས། ལུང་ལས་མི་མཐུན་པ་མང་བར་མ་ཟད་ཞི་རྒྱས་དབང་དྲག་སོ་སོར་གྲངས་ཡང་ཞི་བ་ལ་བརྒྱ་དང༌། དེ་བཞིན་རྒྱས་པ་ལ་བརྒྱ་དང་བརྒྱད། དབང་ལ་ལྔ་བཅུ། དྲག་པོ་ལ་བཅུ་རུ་བཤད་མོད་ཀྱང༌། འདུལ་གཞུང་ཁག་དང་ཡངས་སུ་གྲགས་པ་ལྟར་ན་གྲངས་བརྒྱ་དང་རྩ་བརྒྱད་དམ་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་བཞེད་པ་མཐུན་པར་མང༌།{18} གཞན་ཡང༌། “རིགས་རྟགས་སྟིམས་ལ་བརྒྱ་རྩ་བརྒྱད་དུ་འཕྲེང་རྡོག་དག་ལ་སྒོམ་པར་བྱ།”{19}ཞེས་མཐུན་པའི་དབང་དུ་དཔྱད་ནམ་རྒྱུན་གྲངས་ངེས་པར་བརྒྱ་དང་བརྒྱད་བདེ་སྤྱོད་གནང་པ་ལེགས་ཀྱང༌། ཐུན་མིན་གྱི་བསྙེན་མཚམས་དུས་སུ་སྐབས་བབས་ཞི་རྒྱས་དབང་དྲག་གི་ལུགས་དང་མཐུན་པར་གནང་དགོས་ཏེ་སངས་རྒྱས་དང་སེམས་དཔའི་བྱིན་རླབས་བསྡུས་ནས་རང་ཉིད་མྱང་འདས་དང་མྱང་འདས་ཆེན་པོ་འཐོབ་པའི་ཐབས་ཡིན་པའི་ཕྱིར།

དྲུག་པ། འཕྲེང་ཐག་ཇི་ལྟར་དགོས་པའི་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པ།

      “འཕྲེང་ཐག”དྲི་བག་ཅན་གྱི་འགྱིག་རིགས་དང་ཁ་དོག་ལས་སོགས་མཛེས་རྩལ་སྣ་ཚོགས་པ་གང་བྱུང་དུ་མི་བྱ་བར་མདོ་ལུང་སོགས་དང་མཐུན་པར་སྤྱོད་པའི་ཚུལ་ནི། “ཤིང་གི་འབྲས་བུ་རིས་ལྔ་བཏུས། ཤིང་ཤུན་ཐག་པ་རིགས་ལྔར་བཀལ།”{20}ཞེས་དང༌། “པད་ཤུན་འཕྲེང་ཐག་དཀར་པོ་ལ། ཤར་ཕྱོགས་དཀར་པོ་དུང་གི་འཕྲེང་བ་བརྒྱུས། པད་ཤུན་འཕྲེང་ཐག་ལྗང་གུ་ལ། བྱང་ཕྱོགས་ལྗང་གུ་ཤེལ་གྱི་འཕྲེང་བ་བརྒྱུས། པད་ཤུན་འཕྲེང་ཐག་དམར་པོ་ལ། ནུབ་ཕྱོགས་དམར་པོ་རག་ཤའི་འཕྲེང་བ་བརྒྱུས། པད་ཤུན་འཕྲེང་ཐག་སྔོན་པོ་ལ། ལྷོ་ཕྱོགས་སྔོན་པོ་མན་ལུང་གི་འཕྲེང་བ་བརྒྱུས། པད་ཤུན་འཕྲེང་ཐག་སེར་པོ་ལ། དབུས་ཕྱོགས་སེར་པོ་པོ་ཏི་ཙེ་ཡི་འཕྲེང་བ་བརྒྱུས།”ཞེས་དང༌། “འཕྲེང་ཐག་གཞའ་ཚོན་ལྔ་ལ་ནི།”{21}ཞེས་པས་འཕྲེང་ཐག་ལ་ཁ་དོག་ལྔ་སྒྲིལ་དང་ཕྱོགས་བཞི་དབུས་དང་ལྔའི་འཕྲེང་བའི་རྫས་མི་འདྲ་བའི་འཕྲེང་བ་རེ་རེར་ཁ་དོག་ཡང་དེ་བཞིན་བསྟན། “འོན་ཀྱང་གསང་སྔགས་རྫོང་འཕྲེང་དང་། རིན་ཆེན་འཕྲེང་བ། རིན་ཆེན་གའུ་སོགས་ནས་ཞི་བའི་འཕྲེང་ཐག་ལ་དར་རས་ཀྱི་སྐུད་པ་དཀར་པོ་སུམ་བསྒྲིལ་དང་། དེ་བཞིན་རྒྱུན་བུ་ལ་བྱས་ཚེ། ཞི་བ་ལ་གླང་རྒྱུན་དང་། རྒྱས་པ་ལ་ར་ཁམ་པའི་རྒྱུན་དང་། དབང་ལ་བ་དམར་པོའི་རྒྱུན་དང་། དྲག་པོ་ལ་ཞིང་ཆེན་ཅེས་པ་བསྒྲལ་བའི་ཞིང་བཅུར་བསྒྲལ་བའི་མི་ཡི་པགས་པ་དང་། རས་དམར་བཅས་ལ་བྱ་དགོས་གསུངས།”{22}ཞེས་གསུངས། ཞི་རྒྱས་དབང་དྲག་གི་འཕྲིན་ལས་མཛད་པོ་ཞིག་མིན་ཕྱིན། སྤྱིར་བཏང་ཞིག་དང་འདུལ་འཛིན་པ་རྣམས་ཀྱི་འཕྲེང་ཐེག་ནི་རས་དང་བལ་དཀར་གྱི་སྐུད་པ་བྱེད་པ་ནི་སྤྱན་ལམ་དུ་བབ་ཆགས་པའི་སྣང་བ་བསྟར་ཞིང་ལུང་དང་མཐུན་སྣང་དུ་གྱུར་པ་ཡིན་པས། “འདུལ་བ་རྒྱུད་དྲུག་ནས། འཕྲེང་ཐག་དར་རམ་བལ་དཀར་གྱི་ཐག་པས་རྒྱུས་པར་གསུངས་པ་དེ་ནི་འདུལ་བ་པའམ་ལས་བཞི་ནས་ཞི་བའི་འཕྲེང་ཐག་གསུངས་པར་སེམས།”{23}ཞེས་བསྟན་པ་ལྟར་རོ། །ཕྲེང་ཐག་གི་སྣེ་གཉིས་ལྷན་དུ་འདུས་སར་ཡོད་པའི་“མདོ་འཛིན”{24}ནམ་“འཕྲེང་དཔོན”{25}འདིས་ཕྱིའི་ཆ་ནས་འཕྲེང་སྣེ་མདུད་མདོ་ནས་སོ་སོར་མི་གྱེས་པར་དམ་དུ་འཛིན་པར་བྱེད་པའི་མདོ་འཛིན་དང༌། ནང་གི་ཆ་ནས་མདོ་འཛིན་ཡེ་ཤེས་ལྷ་མཚོན་བྱེད་དང༌། འཕྲེང་ཐག་དབྱིངས་ཀྱི་ཡུམ་དང༌། མཐེ་བོང་ཐབས། མཛུབ་བུ་ཤེས་རབ། བདག་ཉིད་གཤེན་རབ་ཏུ་སྦྱར་བར་འོས་ཤིང་མཚོན་བྱེད་དུ་བསྟན་པ་ཡིན་སྟེ།{26} “འཕྲེང་ཐག་དབྱིངས་ཀྱི་ཡུམ་དང་སྦྱར། །ས་ཏྲིག་ཨེར་སངས་ཡི་དམ་ལྷ། མདོ་འཛིན་ཡེ་ཤེས་ལྷ་དང་སྦྱར། །གཤེན་ལྷ་འོད་དཀར་ཡི་དམ་ལྷ། །མཐེ་བོང་ཐབས་ཀྱི་མཆོག་དང་སྦྱར། །སངས་པོ་འབུམ་ཁྲི་ཡི་དམ་ལྷ། །མཛུབ་བུ་ཤེས་རབ་ཕུལ་དང་སྦྱར། །”{27}ཅེས་པ་སོགས་ཇི་ལྟར་མཚོན་པའི་ཚུལ་དང་མཐུན་པར་དཔྱད་པ་ཡིས། གཞུང་གང་ཞིག་གི་སྙིང་པོ་བགྲང་ཡང་ལྷ་འཁོར་གཙོ་ཕལ་བཅས་སོ་སོར་སྦྱར་ཚུལ་མ་ནོར་བ་གལ་ཆེའོ། །“མདོ་འཛིན་རྩ་བའི་བླ་མར་སྒོམ། འཕྲེང་རྡོག་རེ་རེ་ཡི་དམ་ལྷ་རེ་རེར་སྒོམ།”{28}ཞེས་སོ། །

བདུན་པ། ཇི་ལྟར་འདྲེན་པའི་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པ།

      སྤྱིར་ཐུགས་དམ་འཕྲེང་བ་འདྲེན་པའི་ཚུལ་ལ་གཉིས་ཙམ་སྣང་བ་ལྟར་དང་པོ་ནི། དེ་ཡང་དང་པོ་ནི་སྒོ་གསུམ་མ་དག་པ་སྟེ། ལུས་མ་དག་པ་ཁ་སྦུབ་དང་གན་རྐྱལ་རྐང་བསྒྲད་ལག་བསྒྲད་མ་དག་པ་དང༌། བསྙེན་པ་གང་བགྲང་བའི་དུས་ལ་གཞན་ལག་བརྒྱུད་པ་འདི་དག་ནི་ལུས་མ་དག་པའི་སྤྱོད་པའོ། །ངག་མ་དག་པ་ལུང་དང་མ་འབྲེལ་བར་འདྲེན་པའི་དུས་སུ་ངག་ནས་ཅ་ཅོ་སྒྲུང་གཏམ་ཀུ་རེ་རྩེད་མཚར་འཇིག་རྟེན་པའི་ཆགས་སྡང་རྨོངས་གསུམ་གྱིས་གཏམ་གླེང་སྣ་ཚོགས་དང༌། ཡིད་མ་དག་པ་དགྲ་འདུལ་གཉེན་སྐྱོང་གི་བསམ་པ་ཡིད་ལ་བྱེད་པ་དང་གང་བགྲང་བའི་བསྙེན་པའི་གཙོ་འཁོར་གྱི་ལྷ་ཚོགས་མི་བསམ་པར་ཡིད་རྣམ་པར་གཡེང་ནས་འདྲེན་པ་འདི་དག་ནི་སྤངས་པར་བྱའོ། །གཉིས་པ་ནི་ལུང་ལས་གསལ་ཡང་ལུང་དུ་མ་བཞེད་དགོངས་གཅིག་དུ་མ་ངེས་པ་ནི། དཔེར་ན“འཕྲེང་བ་བགྲང་ཚུལ་ལའང་མི་འདྲ་བ་འགའ་ཞིག་མཆིས་ཏེ། མཁའ་འགྲོའི་རྒྱུད་ལྟར་ན། ཞི་བའི་ལས་ནི་མཛུབ་མོར་བཞག རྒྱས་པ་ལ་གུང་མོ་དང༌། དབང་ལ་སྲིན་ལག དྲག་པོ་ལ་མཐེའུ་ཆུང་གིས་འདྲེན་དགོས་པར་གསུངས།” ཅེས་དང་ཡང༌། “ལས་བཞི་རང་རང་མཛུབ་མོ་གུང་སྲིན་མཐེའུ་ཆུང་གང་བབས་ཀྱི་སྟེང་དུ་བཞག་ལ་མཐེ་བོང་གིས་ཚུར་ལ་བགྲང་བ་སྟེ། མཐེ་བོང་ལྕགས་ཀྱུས་ལྷ་རྣམས་འགུག་ཅེས་བཤད་དོ། །བཟློག་བསད་ལ་ལག་པ་གཡོན་པས་བཟུང༌། གཡས་ཀྱིས་མཐེ་བོང་མཐེའུ་ཆུང་གཉིས་ཀྱིས་ཕར་ལ་བགྲང་བར་བཤད་དོ། །”{30}ཅེས་གསུངས། “ སྟོང་པ་ཉིད་དང་སྙིང་རྗེས་དབྱེར་མེད་པའི་ངོས་ནས་ལྷ་ཕོ་རྒྱུད་རྣམས་ལ་ལག་པ་གཡས་དང༌། མོ་བརྒྱུད་རྣམས་ལ་ལག་གཡོན་གྱིས་བགྲང་བ་དང༌། ལྷའི་སྐུ་རང་བཞིན་མེད་པར་ཤེས་པའི་དེ་ཉིད་ཀྱི་དོན་ཡོངས་སུ་འགྲུབ་པར་བཤད་པའོ། །”ཅེས་དང༌། “བཟློག་སྔགས་དང་བསད་སྔགས་བགྲང་བའི་དུས་སུ་འཕྲེང་བ་ལ་ལག་གཡོན་གྱིས་བཟུང་ནས། གཡས་ཀྱི་མཐེ་བོང་དང་མཐེའུ་ཆུང་གཉིས་ཀྱིས་ཕར་བཅད་ནས་བགྲང་བ་ཡིན་ནོ། །” {31}ཞེས་གསུངས། “གསུམ་གྱི་སྦུབས་སུ་དྲང་གིན་བགྲངས”{32}ཅེས་པས། གསུམ་ནི་མཐེ་བོང་དང༌། མཛུབ་མོ། གུང་མོ་གསུམ་པོ་ཡིན་ལ་གཡས་པས་བཅུག་ལ་གཡོན་པའི་བགྲང་བའི་ཚུལ་དུ་འདྲེན་དགོས་པར་སམ་ཡང་མཐའ་གཅིག་ཏུ་མ་ངེས་ཏེ། “གྲངས་ཀྱི་ཚད་ནི་ལྔ་ལྔ་འཛབ་ཏུ་ཕུལ། གཡས་པས་སོར་མོས་རེ་རེ་བླངས།”{33}ཞེས་པ། བདེ་བར་གཤེགས་པའི་མཚན་དང་སྙིང་པོ་རྣམ་གསུམ། སྲུང་བཟློག་བསད་གསུམ་ལས་སོགས་སྔགས་འདྲེན་པའི་ཚུལ་མི་འདྲ་བའི་རྣམ་པ་དུ་མ་ཞིག་བཞེད་དགོངས་ཡོད་པ་གོང་འཁོད་ལྟར་ཡིན་ཡང་མདོ་རྩ་འདི་ལྟར་བགྲང་བའི་དགོས་པ་ནི་འཁོར་བའི་བག་ཆགས་ངན་པའི་རྗེས་སུ་མི་འབྲེང་མི་འཕྲེང་བར་བདེ་བར་གཤེགས་པ་སངས་རྒྱས་སྟོང་དང་རྩ་བརྒྱད་ལ་སོགས་ཡང་དག་གནས་ལུགས་ཀྱི་དོན་ཐར་པ་མྱང་འདས་ཀྱི་ཕྱོགས་སུ་འཕྲེང་བའི་དགོས་པར་དགོངས་ཏེ། “འཁོར་བའི་རྗེས་སུ་མི་འཕྲེང་བར། བདེར་གཤེགས་དོན་ལ་འཕྲེང་བའི་ཕྱིར།”{34}ཏུ་བོན་སྒོ་བཞིའམ་ཡང་ན་མཛོད་ལྔ་དང་མཐུན་པ་ཇི་ལྟར་བགྲང་འདྲེན་དགོས་པའི་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པའོ། །

བརྒྱད་པ། འཕྲེང་བའི་དམ་ཚིག་ལ་ཇི་ལྟར་གནས་དགོས་མིན་ལ་དཔྱད་པ།

      འཕྲེང་བའི་དམ་ཚིག་སྲུང་བ་ལ་ངོ་བོ་དང་རྣམ་དབྱེར་དཔྱད་ཞིབ་དགོས་པ་སྨོས་ཅི། འཕྲེང་བའི་དམ་ཚིག་ནི་སྤྱིར་བཤད་ན་འགོམ་ཡུག་བྱ་བ་དང༌། སྡིག་ཆེན་དམེ་བ་ཅན་གྱི་ལག་ནས་བརྒྱུད་འདྲེན་བྱ་བའི་རིགས། བསྙེན་པ་དང་འཛབ་བཟླ་དུས་སུ་མི་ལག་འགྲིམ་པ་དང་གསུམ་བཅས་ཡིན། “དམ་ཚིག་འགོམ་ཡུག་སྨེ་བ་དང༌། བསྙེན་པའི་དུས་སུ་མི་ལག་འགྲིམ་པ་དང༌། གོང་གི་སྤང་བླངས་ལྷན་པ་བྱ།”{35}ཞེས་གསུངས། གཞན་ཡང་འཕྲེང་བའི་དམ་ཚིག་མང་དུ་བཞེད་ཀྱང༌། བྱེ་བྲག་ཏུ་བཤད་པ་ལ། “འཕྲེང་བའི་དམ་ཚིག་བཅུ་གཅིག་ཡོད་དེ། སྙིང་པོ་བཟླ་དུས་འཕྲེང་བ་གཞན་ལ་མི་བསྟན། རང་གི་ཞབས་སུ་མི་བཅུག གཞན་གྱི་ལག་ཏུ་མི་འགྲིམ། ལག་དལ་བའི་མི་འདྲེན་པར་ལུས་ལ་བཅངས་པ་རྗེན་ལ་མི་འཇོག འཕྲེང་བ་རིགས་མི་གཅིག་པ་རྣམས་མི་བསྲེ། མཛེས་ཆོས་ཀྱི་རྒྱན་དང་མི་སྤྲད། མི་སྡིག་ཅན་གྱི་ལག་ནས་བྱུང་བ་མི་བཅང༌། གཞན་གྱི་གྲངས་བརྩི་སླད་དུ་བཤར་བ་མི་བྱེད། ཚུལ་འཆོས་ཀྱིས་ལག་ཏུ་མི་འདྲེན། རབ་གནས་མེད་པ་མི་བཅངས་པ་དང་བཅུ་གཅིག་གོ”{36}ཞེས་ཡན་ལག་གི་དམ་ཚིག་བསྟན། “འཕྲེང་བའི་དམ་ཚིག་རྩ་བ་ཡིན། །ཡན་ལག་དམ་ཚིག་མང་བཤད་ཀྱང༌། །མདོར་བསྡུས་འདི་ལྟར་ཤེས་པར་བྱ། །གཡར་དམ་ཉིད་དུ་འཆང་བ་ཡི། །འཕྲེང་བ་གཞན་ལ་མི་བསྟན་ཀྱང༌། །ལུས་ཀྱི་དྲོད་དང་མ་བྲལ་ན། །གང་བསྒྲུབ་མྱུར་དུ་འགྲུབ་པར་གྱུར། །” {37}ཅེས་པ་ལས་སོགས་དཔྱད་ན། འཕྲེང་བའི་དམ་ཚིག་ལ་གནས་དགོས་པ་ནི་ཤིན་ཏུ་ནས་གལ་ཆེ་བར་མཐོང་སྟེ། ལས་བཅོལ་མྱུར་བ་དང་བསམ་པའི་དོན་བཞིན་གང་བསྒྲུབ་མྱུར་དུ་འགྲུབ་པའི་ཕྱིར་འཕྲེང་བའི་དམ་ཚིག་དང་མ་བྲལ་བར་བྱ།

དགུ་བ། རབ་གནས་ཇི་ལྟར་དགོས་པའི་ཚུལ་ལ་དཔྱད་པ།

      རབ་གནས་ཇི་ལྟར་བྱ་བའི་ཚུལ་ནི། འདི་ལའང་རབ་གནས་མི་བྱེད་པར་སྔགས་འཛབ་སོགས་བགྲང་བར་ཆེ་མང་མོད་ཀྱང་དེ་དག་ནི་སྔགས་ཀྱི་འགྱུར་ཆུང་བ་དང་བྱིན་རླབས་དང་གང་བསྒྲུབ་འགྲུབ་པ་དཀོན་པས་འཕྲེང་བའི་སྐྱོན་ཡིན་པས་སེལ་བར་འོས་ཏེ། “རབ་གནས་མི་ལྡན་འཕྲེང་བ་དེ། ནམ་ཡང་འཆང་བར་མི་བྱ་ཞིང༌།”{38}ཞེས་པས། རབ་གནས་ནི་ཤིན་ཏུ་ནས་གལ་ཆེ་སྟེ། འཇིག་རྟེན་འཁོར་བའི་ཕྱོགས་སུ་སེམས་ཀྱི་ཞེན་པ་བཅད་ནས་ཐར་པ་མྱང་འདས་ཕྱོགས་སུ་ཡིད་སེམས་དངོས་སུ་འཕྲེང་བར་བྱེད་པའི་ཐབས་ཀྱི་འཕྲེང་བ་འདི་ཐོག་མར་ཆབ་སྤོས་ཁྲུས་བསང་གིས་དག་ཅིང་གཙང་བར་མཛད། གནས་གཙང་དུ་གདན་ཕྱིང་པ་དཀར་པོའམ་རས་དཀར་པོའི་སྟེང་དུ་འབྲུ་རིགས་སྤུངས་ནས་དྲི་བཟང་བྱུག་སྟེ་བཞག དེའི་མདུན་དུ་མཆོད་པའི་སྤྲིན་ཚོགས་བཤམས་ཏེ། རང་རང་གི་ཡི་དམ་གྱི་མཚམས་བཅད་དང་བགེགས་བསྐྲད་བྱ་ལ། དབྱིངས་ན་བཞུགས་པའི་ཡི་དམ་ལྷ་ཚོགས་སྤྱན་དྲངས་ནས་མཆོད་པའི་ཚོགས་རྣམས་འབུལ་ལ་དགྱེས་བཞེས་མཛད་པར་བསམ་སྟེ། རབ་གནས་ཀྱི་སྙིང་པོ། “ཨཱོྃ་ཙ་རེ་ཐོ་ཡེ་པུ་ཙམ་ཧ་ར་ཁི་ཁར་ཞི་བྲུཾ་འདུ།”{39}ཞེས་བརྒྱ་ཕྲག་བགྲང་ནས་ཡི་དམ་ལྷ་ཚོགས་རྣམས་ཐུགས་དམ་འཕྲེང་བར་ཐིམ་པར་དམིགས་ཏེ་བྱིན་གྱིས་རླབས། གཞན་ཡང་ཞི་ཁྲོ་ལྷ་ཚོགས་ཀྱི་སྙིང་པོ་དང་ཨ་ལི་ཀ་ལི་བགྲང་། བསྔོ་སྨོན་རྒྱས་གདབ་མཐར་ཕྱུངས་པར་བྱ། དེ་ལྟར་བགྱིས་པའི་སྔགས་གང་བཟླས་འགྱུར་ཆེ་བ་ལས་སོགས་ཁྱད་དུ་འཕགས་པར་དཔྱད་རབ་གནས་ནི་གལ་འགངས་ཆེ་བའི་ལག་ལེན་ཞིག་སྟེ། “དེ་ལྟར་འཕྲེང་བ་རབ་གནས་བྱས་པ་དེས། དེ་ཐོགས་བསྙེན་པ་གྲངས་ཞིང་ཐོགས་གྱུར་ན། བསྙེན་པ་བརྒྱ་རེ་འབུམ་དུ་འགྱུར། བཟླས་པ་གང་ཡང་ཆུད་མི་ཟ།”{40}ཞེས་སོགས་ནི་འཕྲེང་བའི་དམ་ཚིག་ཡིན་ལ། གཞན་ཡང་ཡིག་ཐོག་ཏུ་མ་འཁོད་པ་གནའ་བོའི་ངག་རྒྱུན་སོགས་ན་ཡང་འཕྲེང་བའི་དམ་ཚིག་མང་མོད་ཀྱང་དེ་དག་ལ་ཁུངས་ལུང་ཐུབ་པ་མེད་པས་རེ་ཞིག་མ་བཀོད་པའོ། །
      མཆན་འགྲེལ།
{1} གསང་སྔགས་རྫོང་འཕྲེང་། མདོ་གཟེར་མིག མདོ་དྲི་མེད་གཟི་བརྗིད། རིན་ཆེན་གཏེར་ཁྱིམ་བཅས་ཡིན།
{2}{15}{16}{20}{27}{32}{33}{34} མདོ་གཟེར་མིག ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1991-6 ཤོག་ངོས་702‚ 704‚ 703‚ 703‚ 703‚ 704‚ 704‚ 704ལས་གསལ།
{3}{9}{22}{23}{30}བོན་སྒོ། འདོན་ཨང་བཅུ་བ། བོན་མཐུན་འབྲེལ་ལྷན་ཁང་གི་ལོ་དེབ། 2009 ཤོག་ངོས་1‚ 9‚ 4‚ 4‚ 8ལས་གསལ།
{4} འདུལ་བ་མདོར་བསྡུས་ཀྱི་འགྲེལ་བ། རྗེ་མཉམ་མེད། ཤོག་ངོས་242ལས། ད་ལྟའི་འདུལ་བའི་ཕུགས་དང་བྱུང་ཁུངས་ནི་ཤིན་ཏུ་བཟང་བ་སྟེ། སྤངས་རྟོགས་ཕུལ་དུ་ཕྱིན་པའི་སྟོན་པ་ཁྲི་གཙུག་རྒྱལ་བ་དེ་ཉིད་ཡིན་པས་སོ། །ཞེས་གསུང་པ་འདིས་འཕྲེང་བའི་བྱུང་ཁུངས་ཀྱང་ཤུགས་ལས་གྲུབ་བོ།
{5}{6}{13}{26}མདོ་དྲི་མེད་གཟི་བརྗིད། དེབ་ཨང་11པ། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 2000-9 ཤོག་ངོས་388‚ 389‚ 390‚ 390ལས་གསལ།
{7}{19}{21}{28}{29}{35}{39}{40} གསང་སྔགས་རྫོང་འཕྲེང་། དཔེ་གཟུགས། དྷི་ལི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤོག་ངོས་606‚ 608‚ 608‚ 608‚ 607‚ 607‚ 608‚ 609ལས་གསལ།
{8} གསང་སྔགས་རྫོང་འཕྲེང་། དཔེ་གཟུགས། དྷི་ལི་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། ཤོག་ངོས་ 607ལས་དེ་ལ་སྤང་བ་དྲུག་དང་ལེན་པ་དྲུག དམ་ཚིག་དྲུག་དང་རྒྱུ་རྐྱེན་དྲུག བྱིན་རླབས་དྲུག་དང་ཐར་ལམ་དྲུག དེ་ལ་སྤང་པ་དྲུག་ནི། མེན་ཏུར་དང་རུས་པའི་ཕྲེང་བ་དང་། རྡོ་དང་འབྲས་བུ་མེད་པའི་ཤིང་འཕྲེང་དང་། རྡོ་རི་རབ་མདོ་འཛིན་དང་། མཛོ་གྷར་རུས་པའི་འཕྲེང་ཐག་སྤང་། ལེན་པ་དྲུག་ནི་ནི་འདི་ལྟར་རོ། །འབྲས་བུ་དྲུག་དང་དྲག་པོའི་ཤིང་། དབང་དང་འབྲས་བུ་ལྷན་པ་གསུམ། དམ་ཚིག་གྷོམས་ཡུགས་སྨེ་བ་དང་། སྙེན་པའི་དུས་སུ་མི་ལག་འགྲིམ་པ་དང་། ཞེས་མང་དུ་མཆིས་དེར་ཞིབ་གཟིགས་ཞུ།
{11} གསང་སྔགས་རྫོང་འཕྲེང་། མདོ་གཟེར་མིག མདོ་དྲི་མེད་གཟི་བརྗིད། འདུལ་བ་ཀུན་བཏུས་བཅས་ཡིན།
{24} གསང་སྔགས་རྫོང་འཕྲེང་། མདོ་གཟེར་མིག མདོ་དྲི་མེད་གཟི་བརྗིད། སོགས་ནས་“མདོ་འཛིན”ཞེས་གསལ།
{10} ས་ལམ་རང་འགྲེལ་གྱི་གཞུང༌། རྗེ་མཉམ་མེད། གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བཤད་སྒྲུབ་འདུས་སྡེ་ནས་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་26ལས་གསལ།
{12}{36} ལྷ་གཉེན་ཤེལ་སྒོང༌། རྫ་ཁོག་གི་ཤིང་དཔེ་ཅན། ཤོག་ངོས་77‚ 80ལས་གསལ།
{14}{18} བསོད་བློའི་ཀུན་བཏུས་འདུལ་འགྲེལ། གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བཤད་སྒྲུབ་འདུས་སྡེ་ནས་པར་དུ་བསྐྲུན། ཤོག་ངོས་346‚ 346ལས་གསལ།
{17}{31}{37}{38} རྣལ་འབྱོར་རོལ་པའི་དགའ་སྟོན། བོད་ལྗོངས་བོད་ཡིག་དཔེ་རྙིང་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་། 1996-12 ཤོག་ངོས་220‚ 222‚ 87‚ 87ལས་གསལ།
{25} ཡུལ་ལུང་ཁམས་བྲག་མགོ་སོགས་ཡུལ་ལུང་མི་ཉུང་བ་ཞིག་གིས་མདོ་འཛིན་ལ་“འཕྲེང་དཔོན”ཞེས་ཀྱང་འབོད།

 2012ལོའི་«དཔྱོད་ལྡན་མཆོད་པའི་མེ་ཏོག»སྤྱི་དེབ་དགུ་བ་ལས་དྲངས།