དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་གསེར་མིག་གི་འཁྲུངས་ལོར་དཔྱད་པ།

　　ནང་དོན་གནད་བསྡུས། དེང་དུས་མཁས་པ་མང་པོས་དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་ཉིད་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པར་འཁྲུངས་བར་འདོད་མོད། དུས་རབས་བཅུ་པ་ནས་བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་རྣམ་ཐར་གྱི་ཡིག་ཆ་འབོར་ཆེན་བྱུང་ཟིན་པ་དཔེར་ན། མདོ་འདུས་་དང་མདོ་གཟེར་མིག ཁྲོ་ཚང་འབྲུག་ལྷའི་རྣམ་ཐར། ཞུ་ཡས་ལེགས་པོའི་རང་རྣམ་སོགས་ལྟ་བུའོ།། དུས་རབས་བཅུ་པ་ཚུན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཁ་གསལ་ཤེས་དགོས་ན་ཡིག་ཆ་དེ་དག་གོ་བསྡུར་རྒྱུ་གལ་ཆེ་བར་སེམས། དེས་ཕྲན་ནས་བོན་གྱི་བསྟན་འབྱུང་དང་བསྟན་རྩིས་རྣམ་ཐར་ཁག་རྣམས་ལ་གཞི་བཟུང་ནས་དྲང་རྗེ་བཙུན་པའི་འཁྲུངས་ལོ་ལ་དཔྱད་པ་རགས་ཙམ་བྱེད་ལ། དང་པོ་དཔྱད་གཞི་ཡིག་ཆ་ངོ་སྤྲོད། གཉིས་པ་འཁྲུངས་ལོ་ངོས་ལ་དཔྱད་པ། གསུམ་པ་དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་གསེར་མིག་དང་མདོ་གཟེར་མིག་བར་གྱི་འབྲེལ་བར་དཔྱད་པ།

　　གཙོ་བོ་བརྡ་ཆད། གསེར་མིག གཟེར་མིག དྲང་རྗེ། དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན།

དང་པོ། དཔྱད་གཞི་ཡིག་ཆ་ངོ་སྤྲོད།

　　དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་གསེར་མིག་ནི་སྟོན་པ་གཤེན་རབ་ཀྱི་རྣམ་ཐར་འབྲིང་པོ་མདོ་གཟེར་མིག་གཏེར་ནས་བཏོན་པ་པོ་ཡིན་པས་ཁོང་གི་འཁྲུངས་ལོ་ལ་དོ་སྣང་བྱེད་མཁན་ཤིན་ཏུ་མང་ནའང་། བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་བསྟན་འབྱུང་རྣམས་སུ་དྲང་རྗེའི་འཁྲུངས་འདས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་ཁ་གསལ་ཞིག་ད་ཕན་མ་མཐོང་། དེས་ན་ཕྲན་ནས་བོན་གྱི་ཡིག་ཚང་དུ་མ་དཔྱད་གཞིར་བཟུང་ནས་དྲང་རྗེ་བཙུན་པའི་འཁྲུངས་ལ་དཔྱད་པ་རགས་ཙམ་བྱས་ཁུལ་བགྱིས་པས་ཚང་མས་མཛུབ་སྟོན་གནང་བ་བཀའ་དྲིན་ཞུ།

　　ཐོག་མར་དཔྱད་གཞི་ཡིག་ཆ་འགའ་ཞིག་ངོ་སྤྲོད་ཞུ་བ་ལ། དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན་ལ་བསྟན་པའི་རྣམ་བཤད་དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན་ཡང་ཟེར། སྤ་བསྟན་རྒྱལ་བཟང་པོས་བརྩམས། ལེའུ་ཚན་ཆེན་པོ་བཞིས་གྲུབ་པའི་གཞུང་ཞིག་ཡིན། འདི་ནི་བོན་གྱི་བསྟན་འབྱུང་ནང་ནས་སྔ་ཤོས་རེད། མཁས་དབང་ནམ་མཁའི་ནོར་བུ་ལགས་ཀྱིས་བསྟན་འབྱུང་འདི་ཉིད་སྤྱི་ལོ༡༣༢༤དང་ཡང་ན༡༣༤༥ལོར་བརྩམས་པ་བཤད་ཡོད།[1] བསྟན་འབྱུང་རང་ལས་ཀྱང་། གཏེར་སྟོན་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་སྐབས་གཏེར་སྟོན་གཡུང་དྲུང་གླིང་པའམ་རྡོ་རྗེ་གླིང་པ་ཡན་ཆོད་མ་གཏོགས། དེ་ཚུན་ཆད་ཀྱི་བོན་ལུགས་གཏེར་སྟོན་གཅིག་ཀྱང་ངོ་སྤྲོད་བྱེད་མེད་པར་མ་ཟད། རྡོ་རྗེ་གླིང་པ་བཤད་སྐབས། ད་ལྟ་བོན་སྤྱོད་གཡུང་དྲུང་གླིང་པ་འདི་ཡུལ་བསམ་ཡས་ནས་སྔགས་རྒྱུད་འཛིན་མཁན་ཞིག་ཡིན་སྐད། [2]ཅེས་པར་དཔྱད་ན་ཁོང་གཉིས་དུས་མཉམ་ཡིན་ཀྱང་ཕན་ཚུན་ཐུག་མེད་པར་ཤེས་ཐུབ། བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚངས་ལྟར་ན། གཡུང་དྲུང་གླིང་པ་སྤྱི་ལོ༡༢༥༠ལོ་སྐུ་འཁྲུངས་བ་[3]དང་། ཁོང་གི་སློབ་མ་བྲུ་མཚུངས་མེད་བསོད་ནམས་བློ་གྲོས་དང་རྫ་བོ་རིག་པ་རང་ཤར་ཡིན་པ་ལེགས་བཤད་མཛོད་དུ་གསལ།[4] བྲུ་མཚུངས་མེད་བསོད་ནམས་བློ་གྲོས་སྤྱི་ལོ༡༢༧༧ནས༡༣༤༡ལོ་སྐུ་འཁྲུངས་ཚུལ་མཁན་ཆེན་ཉི་མའི་རང་རྣམ་ལས་གསལ།[5] རྫ་བོ་རིག་པ་རང་ཤར་གྱི་སློབ་མ་ཁོད་སྤུངས་བློ་གྲོས་ཐོགས་མེད་སྤྱི་ལོ༡༣༠༡ལ་སྐུ་འཁྲུངས་ཚུལ་བསྟན་རྩིས་ནོར་བུའི་ཕྲེང་བ་[6]དང་ཁོང་གི་རྣམ་ཐར་[7]ལས་གསལ། དེ་ལྟར་ན་དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན་རྩོམ་པ་པོ་སྤ་བསྟན་རྒྱལ་བཟང་པོའང་དུས་རབས་བཅུ་གསུམ་པའི་མཇུག་བཅུ་བཞི་པའི་དབུ་ཙམ་ལ་སྐུ་འཁྲུངས་དགོས། སྤྱི་ལོ༡༩༩༡ལོ་ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་ཐེངས་དང་པོ་པར་བསྐྲུན་བྱས། སྤྱི་ལོ༢༠༡༠ལོ་གངས་ཏི་སེའི་བོན་གཞུང་རིག་མཛོད་དཔེ་ཚོགས་སོགས་པར་ཐེངས་མང་པོ་མཛད།

　　གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བཀའ་འགྱུར་དཀར་ཆག་ལ་ཟབ་དང་རྒྱ་ཆེ་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བཀའ་འགྱུར་དཀར་ཆགཉི་མ་འབུམ་གྱི་འོད་ཟེར་ཞེས་བརྗོད། རིག་འཛིན་ཀུན་གྲོལ་གྲགས་པས་སྤྱི་ལོ༡༧༠༠---༡༧༧༠བར་ལ་བརྩམས། ཁོང་གིས་རྒྱལ་རོང་མི་དབང་ཆུ་ཆེན་རྒྱལ་པོ་དང་ཁྲོ་སྐྱབས་རྒྱལ་པོ། རྒྱལ་རོང་དགེ་བཤེས་ཙ་སོགས་ཀྱི་དཔེ་ཁང་དུ་བཞུགས་པའི་བོན་བཀའ་གཏེར་སྙན་རྒྱུད་དག་སྡེ་ཚན་དུ་བསྒྲིགས་ནས་་དཀར་ཆག་ཏུ་བཀོད་པ་ལ་གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བཀའ་འགྱུར་དཀར་ཆག་ཅེས་མཚན་བཏགས། འདིའི་ནང་དུ་བོན་ལ་སློབ་གཉེར་བྱེད་སྟངས་དང་བོན་བསྟན་ཉིད་དང་པོ་ཅི་ལྟར་དར་ཚུལ། བར་དུ་དར་ནུབ་བྱུང་ཚུལ། སླར་ཡང་ཅི་ལྟར་དར་ཚུལ། བོན་གྱི་བཀའ་གཏེར་རྣམས་དཔེ་ཚན་དུ་སྒྲིག་ཚུལ་སོགས་བཤད་ཡོད། སྤྱི་ལོ༡༩༩༣ལོ་ཟླ༡༢པ་ལ། ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་ཆེན་པོ་སྟོང་སྐོར་ཚེ་རིང་ཐར་ལགས་ཀྱིས་དག་བཅོས་དང་བསྒྲིགས་སྦྱོར་མཛད་ཅིང་། ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་དུ་བསྐྲུན།

　　མཁན་པོ་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན་གྱི་རྣམ་ཐར་གྱི་ཁ་བྱང་ཡོངས་ལ་དཔལ་གཤེན་བསྟན་སྨན་རིའི་མཁན་པོ་སྒོ་སྟོན་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན་དབང་གིས་རྒྱལ་པོ་རྣམ་ཐར་ལེགས་བཤད་ཉི་མ་འབུམ་གྱི་འོད་ཅན་འགྲོ་ཀུན་བློ་མུན་སེལ་བའི་སྒྲོན་མེ་ཞེས་བྲིས་ཡོད། སྨན་རིའི་མཁན་རབས་ཉེར་གསུམ་པ་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན་མཆོག་གི་རང་ཉིད་ཀྱི་མི་ཚེ་བརྒྱུད་རིམ་དང་འབྲེལ་བའི་བོན་གྱི་མདོ་སྔགས་སེམས་གསུམ་གྱི་བྱུང་འཕེལ་ཆ་ཚང་བསྟན་པའི་གཞུང་ཞིག་ཡིན། དེའང་མཁན་ཆེན་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན་ནི་སྤྱི་ལོ༡༨༡༣ལོ་ལ་སྐུ་འཁྲུངས་ཤིང་སྤྱི་ལོ༡༨༣༦ལོར་[8]སྨན་རིའི་དགོན་པའི་མཁན་པོར་མངའ་གསོལ། དཔེ་ཆ་འདི་ཉིད་རྩོམ་དུས་ཀྱང་སྤྱི་ལོ༡༨༥༣ཡས་མས་ཞིག་ཡིན་དགོས། སྤྱི་ལོ༢༠༡༢ལོ་ཟླ༩པ་ལ་ཀྲུང་དབྱང་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་གྱི་དགེ་རྒན་ཆེན་མོ་སྟོང་སྐོར་ཚེ་རིང་ཐར་ལགས་ཀྱིས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དང་དག་བཅོས་མཛད་ཏེ་པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་དུ་བསྐྲུན།

　　ལེགས་བཤད་མཛོད་ལ་ལེགས་རིན་པོ་མཛོད་གཏེར་མཛོད་དཔྱོད་ལྡན་དགའ་བའི་ཆར་ཞེས་འབོད། ཤར་རྫ་བཀྲ་ཤིས་རྒྱལ་མཚན་གྱིས་དུས་རབས་བཅུ་དགུ་པའི་མཇུག་ཙམ་ལ་བརྩམས། མཁར་རྨེའུ་བསམ་གཏན་ལགས་ཀྱིས་སྤྱི་ལོ༡༩༧༠ལོ་ནས་བོད་ཡིག་ནས་དབྱིན་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར། སྤྱི་ལོ༡༩༧༢ལོ་牛津大学ཐེངས་དང་པོ་པར་བསྐྲུན་མཛད། འདི་ནི་ཕལ་ཆེར་བོན་གྱི་བསྟན་བཅོས་དབྱིན་ཡིག་ཐོག་ཏུ་བསྒྱུར་ཐེངས་དང་པོ་ཡིན་ས་རེད། དེའི་ནང་ནས་ཚན་པ་གཅིག་རྒྱ་ཡི་དགེ་རྒན་དབང་ཡུང་ལགས་ཀྱིས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར། རྗེས་སུ་ལྷོ་ནུབ་མི་རིགས་སློབ་ཆེན་བོད་རིག་པའི་སློབ་གཙོ་ཆེན་པོ་རྒན་ལིག་ཡུང་ལགས་ཀྱིས་རྒྱ་ཡིག་ཏུ་བསྒྱུར་ཏེ་སྤྱི་ལོ༢༠༡༢ལོ་ཟླ༡༢་པ་ལ་པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་ནས་ཐེངས་དང་པོ་པར་དུ་བསྐྲུན། མཚན་ལ《西藏雍仲本教史妙语宝库》ཞེས་བྲིས་འདུག དེ་ལས་བོད་ཡིག་གི་ཐོག་ནས་པར་སྐྲུན་དང་པོ་པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ༡༩༨༥ལོ་ཟླ༩པ་ལ་པར་གཞི་དང་པོ་པ་བསྒྲིགས། རྒྱ་ཡིག་ལ《西藏本教源流》ཞེས་བསྒྱུར་འདུག རྗེས་སུ་ཞང་བོད་ལོ་རྒྱུས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས་དང་ཤར་རྫ་བའི་གསུང་འབུམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས། བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ་སོགས་ལས་ཐེངས་མང་པོ་པར་བསྐྲུན་བྱས་ཡོད།

གཉིས་པ། འཁྲུངས་ལོ་དངོས་བཤད་པ།

　　དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་ལ་དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་གསེར་མིག་ཡང་ཟེར། བསམ་ཡས་ནས་རབ་ཏུ་བྱུང་བའི་བཙུན་པ་ཞིག་ཡིན་པར་བཤད། བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ནང་དུ་ཁོང་ཉིད་ནམ་འཁྲུངས་ཀྱི་ལོ་ཚིགས་སྐོར་གསལ་བོ་ད་ཕན་མཐོང་མ་ཐུབ། ལོ་རྒྱུས་མདོ་ཙམ་ཞིག་ནི་དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན་ནང་དུ་གསུངས་བ་གཤམ་གསལ་ལྟར། རྒྱལ་པོ་གླང་དར་མ་སྐུ་བཀྲོངས་བ་དང་་ཁོང་གི་སྲས་ཡུམ་བརྟན་དང་འོད་སྲུང་གཉིས་ཆབ་སྲིད་ལ་མ་མཐུན་པས་བོན་གྱི་ཡིག་ཆ་མང་པོ་ཞིག་བདག་བྱེད་མཁན་མེད་པར་གྱུར་སོང་། དེ་དུས་སྔགས་མཁན་དྲང་ང་དཔལ་གྱི་ཡོན་ཏན་གྱིས་ཡིག་ཆ་དེ་དག་བདག་གཉེར་བྱེད་པས་དྲང་ང་མའི་ལོ་རྒྱུས་ཞེས་མཚན་ཆགས་པ་རེད། དྲང་ང་དཔལ་གྱི་ཡོན་ཏན་གྱི་སྲས་དྲང་ང་དཔལ་གྱི་གྲགས་པ། དེའི་སྲས་དྲང་ང་རིན་ཆེན་དམ་པ། རིན་ཆེན་དམ་པའི་ཡུམ་ཆེ་བ་ལ་སྲས་མེད་པས། བཙུན་མོ་ཆུང་བ་ཞིག་བསུས་པས་སྲས་དྲང་ང་མདོ་ལ་འཁྲུངས། མདོ་ལ་དགུང་ལོ་གསུམ་གྱི་དུས་སུ་ཕ་དྲང་ང་རིན་ཆེན་དམ་སྐུ་སྙུང་བཞེས་པ་ན། ཁོང་གིས་དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་དང་མདོ་ལའི་ཞང་བོ་རག་ཞག་འདྲེ་ཆུང་[9]གཉིས་རང་ཁྱིམ་དུ་གདན་འདྲེན་ཞུས་ནས། ང་ཡི་བུ་འདི་ད་ལྟ་ལོ་གསུམ་ལས་ལོན་མེད། བཙུན་མོ་ཆུང་བ་འདི་བློ་གཏད་མེད་པས། དྲང་ང་མའི་ཡིག་ཆ་འདི་དག་གནས་སྐབས་ཁྱེད་གཉིས་ལ་བཅོལ། ངའི་བུ་དྲང་ང་མདོ་ལ་དགུང་ལོ་བཅུ་གསུམ་ལོན་པ་དང་ཁྱེད་གསུམ་ཀས་མཉམ་དུ་བེད་སྤྱོད་བྱོས། དེའི་སྔོན་དུ་སུ་ལའང་བསྟན་མི་ཆོག་ཅེས་མནའ་སྒག་མཛད། དེ་ནས་དྲང་རྗེས་དཔེ་ཆ་དེ་དག་ཁྱེར་ནས་བསམ་ཡས་ཀྱི་ཁྲི་དང་དུར་ཁྲོད་དམ་གྱང་གི་ངོས་ན་སྦས་པར་བཤད། དྲང་ང་མདོ་ལ་དགུང་ལོ་བཅུ་གསུམ་ལོན་པ་དང་གཉིས་ཀས་གཏེར་ཆོས་དེ་དག་ཚུར་བླངས་ནས་བེད་སྤྱོད་པར་བཤད།[10]གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བཀའ་འགྱུར་དཀར་ཆག་ཏུའང་དེ་དང་ཆ་འདྲ་བ་བཤད་ཡོད། [11]དྲང་རྗེས་ང་ནི་ལོ་རྒྱུས་ལ་དགའ་བོ་ཡོད་པས་མདོ་གཟེར་མིག་མ་གཏོགས་གཞན་ཅི་ཡང་མི་དགོས་ཞེས་མདོ་གཟེར་མིག་ཉིད་བཟུང་ནས་སོང་། ཞེས་པ་ལྟར་ན་མདོ་གཟེར་མིག་ཀྱང་དྲང་རྗེ་རང་གིས་སྦས་ཤིང་། ལོ་བཅུ་ནས་ཚུར་བཏོན་པར་ཤེས་ཐུབ། མདོ་གཟེར་མིག་གི་མཇུག་ཏུ་དྲང་རྗེ་བཙུན་པས་གཏེར་ནས་དྲངས་བར་བཤད་པའང་རྒྱུ་མཚན་དེ་ལྟ་བུར་བརྟེན་ནས་བཤད་སྲོལ་བྱུང་བར་སེམས། [12]

　　དྲང་ང་དཔལ་གྱི་ཡོན་ཏན་ཉིད་རྒྱལ་པོ་གླང་དར་མའམ་དར་མ་འུ་དུམ་བཙན་པོའི་སྐུ་གཤེན་ཡིན་ཚུལ་བོན་གྱི་ཡིག་རྙིང་བསྒྲགས་པ་གླིང་གྲགས་ལས་བཤད། [13]རྒྱའི་ཐང་ཡིག་གསར་རྙིང་[14]དང་བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཆ་རྣམས་སུ། བོད་ཀྱི་བཙན་པོ་ཐ་མ་གླང་དར་མ་ཉིད་སྤྱི་ལོ༨༤༢ལོར་སྐུ་བཀྲོངས་ཚུལ་བཤད། [15]དྲང་ང་དཔལ་གྱི་ཡོན་ཏན་སྲས་ཀྱི་སྲས་དྲང་ང་རིན་ཆེན་དམ་པ་དང་དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་གཉིས་དུས་མཉམ་ཡིན་པར་བཤད་པས་དྲང་ང་དཔལ་གྱི་ཡོན་ཏན་ནས་དྲང་རྗེའི་བར་མི་རབས་གཉིས་ལས་སོང་མེད་པས། དྲང་རྗེ་ཡང་དུས་རབས་བཅུ་པའི་སྟོད་ཙམ་ལ་སྐུ་འཁྲུངས་བར་འདོད་དགོས།

　　དྲང་རྗེ་ཉིད་དུས་རབས་བཅུ་པའི་དཀྱིལ་ཙམ་ལ་འཁྲུངས་བའི་ཤེས་བྱེད་གཞན་ཞིག་ནི། ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེ་མཛོད་དང་དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན་གཉིས་ལས། དྲང་རྗེ་བཙུན་པའི་སློབ་མ་མར་བ་སྟག་ལ་ཡིན། དེའི་སློབ་བུ་བྱ་བོང་རིན་ཆེན། དེའི་སློབ་མ་རྨེའུ་སྟོན་ལྷ་རི་གཉེན་པོ་ཡིན་པར་བཤད། [16]རྨེའུ་སྟོན་ལྷ་རི་གཉེན་པོ་སྤྱི་ལོ༡༠༢༤ལོར་སྐུ་འཁྲུངས་ཚུལ་མཁན་ཉི་མས་བཤད་པ་ལྟར་ན། དྲང་རྗེ་དང་ཁོང་གཉིས་ཀྱི་བར་ལ་མི་རབས་གསུམ་ཙམ་སོང་བས། དྲང་རྗེ་མཆོག་དུས་ནམ་ཞིག་ལ་བྱོན་པ་ཤེས་ཐུབ།[17]དེའང་བོན་གྱི་བསྟན་འབྱུང་ཁ་ཤས་ལས། རྨེའུ་ལྷ་རུ་གཉེན་པོའི་སྲས་རྨེའུ་གསས་མཁར་བླ་མ། དེའི་སྲས་རྨེའུ་ཤཱཀྱ་བརྟན། དེའི་སྲས་དགོངས་མཛོད་རི་ཁྲོད་ཆེན་པོ་ཡིན་པར་བཤད།[18] དགོངས་མཛོད་རི་ཁྲོད་ནི་སྤྱི་ལོ༡༠༣༨པ་ལ་འཁྲུངས་ཚུལ་བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡོངས་གྲགས་ཡིན་པར་མ་ཟད།[19] ཁོང་གིས་སློབ་མ་གཙོ་བོ་མེ་སྟོན་ཤེས་རབ་འོད་ཟེར་མཆོག་སྤྱི་ལོ༡༠༥༨པ་ལ་སྐུ་འཁྲུངས་པས་ཀྱང་ཤེས་ཐུབ། དེས་ན་རྨེའུ་ལྷ་རི་གཉེན་པོ་ནི་དེ་ལས་ཀྱང་སྔ་དགོས་པས་དུས་རབས་བཅུ་པའི་ལོ་རབས་བརྒྱད་ཅུ་པ་ཙམ་ལ་འཁྲུངས་བར་འདོད་དགོས་པས་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་དཔྱད་པར་གལ་ཆེ།

　　འོན་ཀྱང་མཁན་ཆེན་ཉི་མའི་བསྟན་རྩིས་ནོར་བུའི་ཕྲེང་བ་དང་ཞང་བོད་བསྟན་འབྱུང་ལྷ་རྒྱུད་རིན་ཆེན་ཕྲེང་བ་གཉིས་ཀ་ལས་རྨེའུ་ལྷ་རི་གཉེན་པོ་དང་གཡུ་ཐོག་ཡོན་ཏན་མགོན་པོའམ་ཁུ་ཚ་ཟླ་འོད་གཉིས་སྤྱི་ལོ༡༠༢༤ལ་སྐུ་འཁྲུངས་བར་འདོད་པ་དང་། ཁོང་གི་རྣམ་ཐར་དང་བོན་གྱི་བསྟན་འབྱུང་ལོ་རྒྱུས་དུ་མ་ལས། རྨེའུ་ལྷ་རི་ཁམས་ནས་དབུས་ལ་བྱོན་ཞིང་གཤེན་ཆེན་ཀླུ་དགའ་དང་མཇལ་ནས་ཀླུ་དགའི་སློབ་མ་བཀའ་བབས་ཀྱི་བུ་ཆེན་བཞིའི་ཡ་གྱལ་དུ་གྱུར་ཚུལ་བཤད་པ་དང་། བྲུ་ཞུ་སྤ་གསུམ་ལ་གཏུགས་ནས་སློབ་སྦྱངས་བྱེད་ཚུལ་ཡོད་པས།[20]ཕྲན་ནས་སྤྱི་ལོ༡༠༢༤པ་དེ་འཐད་པར་མཐོང་ངོ་།།

གསུམ་པ། མདོ་གཟེར་མིག་དང་དྲང་རྗེ་གསེར་མིག་བར་གྱི་འབྲེལ་བར་དཔྱད་པ།

　　མདོ་གཟེར་མིག་ནི་སྟོན་པ་གཤེན་རབ་ཀྱི་རྣམ་ཐར་འབྲིང་པོར་གྲགས་ཤིང་། ཁ་བྱང་ཡོངས་ལ་དུས་གསུམ་གཤེན་རབ་བྱུང་ཁུངས་ཀྱི་མདོ་དང་སྟོན་པས་མཛད་པའི་རྒྱུད་འདུས་པ་རིན་པོ་ཆེ་གཟེར་མིག་གི་མདོ་ཞེས་བྱ་བའི་གླེགས་བམ་བཞུགས་སོ། [21]། ཞེས་དང་འདུས་པ་རིན་པོ་ཆེ་གཟེར་མྱིག་གི་རྒྱུད་ལེའུ་བཅོ་བརྒྱད་པ་[22]ཞེས་ཀྱང་བྱ། དེའང་བོན་ལ་སྒོ་བཞི་མཛོད་ལྔ་ཡོད་པ་ལས་གཙང་མ་མཐོ་ཐོག་སྤྱི་རྒྱུགས་མཛོད་ཀྱི་ཁོངས་སུ་འདུ་བར་བཤད།  མཛོད་ལའང་དུས་གསུམ་གཤེན་རབ་བྱུང་ཁུངས་ཀྱི་མདོ་དང་། ཁམས་གསུམ་སེམས་ཅན་སྐྱེ་འཆིའི་མདོ།[23] སྣོད་རྟེན་འབྱུང་བ་ཆགས་འཇིག་གི་མདོ།[24] བླ་མེད་གོ་འཕང་སྒྲུབ་ཐབས་ཀྱི་མདོ་[25]དང་བཞི་ཡོད་པ་ལས་དུས་གསུམ་གཤེན་རབ་བྱུང་ཁུངས་ཀྱི་མདོར་གཏོགས་པར་བཤད། གཟེར་མིག་རང་ལས།དེའང་བོན་འདི་དང་པོ་གཤེན་རབ་མི་བོས་གསུངས། དེ་ནས་མི་ཆོ་ལྡེམ་དྲུག་གི་སློབ་མ་སྟག་གཟིག་གི་མཁས་པ་དམུ་ཙ་ཏྲ་ཧེ། ཞང་ཞུང་གི་མཁས་པ་ཁྲི་ཐོག་སྤར་ཙ། གྷུ་ཧུ་ལུ་སྤར་ལེགས། རྒྱ་གར་གྱི་མཁས་པ་ལྷ་བདག་སྔགས་གྲོལ། རྒྱ་ནག་གི་མཁས་པ་ལེགས་ཏང་རྨང་པོ། ཕྲོམ་གྱི་མཁས་པ་གསེར་ཐོག་ལྕེ་འབྱམས། བོད་ཀྱི་མཁས་པ་ཤ་རུ་དབུ་ཆེན། མེ་ཉག་གི་མཁས་པ་ལྕེ་ཙ་མཁར་བུ། སུམ་པའི་མཁས་པ་མུ་སྤུངས་གསལ་བཏང་སོགས་ཀྱིས་སོ་སོའི་སྐད་དུ་བསྒྱུར་ཏེ་དར་སྤེལ་བཏང་། དེ་ནས་ཞང་ཞུང་གི་མཁས་པ་སྟོང་རྒྱུང་མཐུ་ཆེན་དང་བོད་ཀྱི་མཁས་པ་ཤ་རི་དབུ་ཆེན།མེ་ཉག་མཁས་པ་ལྕེ་ཙ་མཁར་བུ།ལྡེའུ་མཁས་པ་གྱིམ་ཙ་རྨ་ཆུང་སོགས་བྱུང་། མཁས་པ་དེ་དག་གི་རིང་བོན་བསྟན་དར། ཁྲི་སྲོང་སྐབས་སུ་བོད་དུ་བོན་བསྟན་དར་ནུབ་སོང་བས་བོན་ཆོས་ཕལ་ཆེར་གཏེར་དུ་སྦས། དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་གསེར་མིག་གིས་ལྷོ་ཕྱོགས་ཀྱི་གླིང་དུར་ཁྲོད་ཀྱི་ནང་ནས་རྙེད་པར་བཤད། མར་བ་སྟག་ལ་ལ་དངོས་གྲུབ་དུ་བབས། [26]ཞེས་སོ།།

　　དེའི་ནང་དུ་སྟག་གཟིག་དང་ཞང་ཞུང་། རྒྱ་གར་དང་རྒྱ་ནག སུམ་པ་དང་གེ་སར། བོད་དང་མེ་ཉག་སོགས་བོད་རང་སྐད་ཐོག་ནས་ཡུལ་གྲུ་དེ་དག་གི་མཚན་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་ཡོད། གཞན་ཡང་དམུ་ཙ་དྲ་ཧེ་དང་སྟོང་རྒྱུང་མཐུ་ཆེན། ལྕེ་ཙ་མཁར་བུ་སོགས་ཞང་བོད་ཤན་སྦྱར་གྱི་མཚན་ཀྱང་མང་པོ་འདུག

　　བཤད་སྟང་གཞན་ཞིག་ནི། བསྟན་པའི་རྣམ་བཤད་དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན་ལས། དང་པོ་ཀུན་ཏུ་བཟང་པོ་ནས་རིམ་གྱིས་བརྒྱུད། མཐར་རྒྱལ་པོ་ར་ཛཱ་སྤུངས་པ་ལ་དངོས་གྲུབ་དུ་བབས། དེར་ཞང་ཞུང་གི་གཤེན་པོ་ལི་མུར་ཁོད་སྟོང་གིས་ཞུས། དུས་རབས་བརྒྱད་པའི་སྐབས་སུ་ལོ་ཆེན་བཻ་རོ་ཙ་ནས་ཞང་སྐད་ནས་བོད་སྐད་དུ་བསྒྱུར་ཏེ་ཆོས་རྒྱལ་ཁྲི་སྲོང་ལ་ཕུལ། རྗེས་སུ་བན་བོན་ཕྱོགས་རིས་དང་ཆོས་སྲིད་འཐབ་རྩོད་ནང་དུ་བཻ་རོ་ཙ་ན་ཚ་བ་རོང་དུ་སྤྱུགས། རྒྱལ་པོས་ཀྱང་བོན་དཔེ་འདི་རྣམས་དཀོར་མཛོད་དུ་བཞག་པ་ལས་རྒྱ་ཆེར་མ་སྤྱོད། ཆོས་རྒྱལ་ཁྲི་སྲོང་འདའ་ཁར་སྲས་མུ་ཏིག་བཙན་པོ་ལ་གཏད། དེས་མངའ་བདག་རལ་བ་ཅན་ལ་གཏད། དེས་དར་མ་འུ་དུམ་བཙན་པོའམ་ལྷ་སྲས་དར་མའམ་གླང་དར་མ་ལ་གཏད་པས་བོད་བཙན་པོ་རིམ་བྱུང་གི་ཐུགས་དམ་གྱི་བོན་སྒོ་རུ་གྱུར། དར་མའི་སྲས་ཆེ་ཆུང་རྣམས་སྲིད་ལ་མ་འཆམ་པས་ནང་འཁྲུགས་བྱུང་བ་ལ་དཔེ་ཆ་འདི་རྣམས་སྔགས་མཁན་དྲང་ང་དཔལ་གྱི་ཡོན་ཏན་གྱི་ཐོབ། [27]ཀུན་ཏུ་བཟང་པོ་དང་ར་ཛ་སྤུངས་པ། བཻ་རོ་ཙ་ན། ཁྲི་སྲོང་ལྡེ་བཙན། དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་གསེར་མིག་མར་བ་སྟག་ལ་སོགས་མི་སྣ་དུ་མའི་མཚན་ཐོན་ཡོད།

　　ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེའི་མཛོད་ལས། འདི་ལ་གཡུང་དྲུང་ཡེ་ཤེས་ཀྱིས་བསམ་ཡས་གཏེར་བྱུང་ལས་ལྷོ་ནུབ་ཁྲི་དང་དུར་ཁྲོད་ཀྱི་གླིང་དུ་སྲིན་པོའི་ཁ་གནོན་ཅ་ཏི་དམར་པོ་བཞེངས་པ་ལ་བརྟེན་ནས། ཅ་ཏི་ནས་བཏོན། ཁ་ཅིག་གིས་བསམ་ཡས་ཧེ་པོ་རི་ཞོལ་གྱི་དུར་ཁྲོད་དྲང་རྗེ་ཉིད་ཀྱིས་ས་ལ་རི་མོ་བྲིས་པས་སོལ་བ་ཞིག་བྱུང་བས། བརྐོས་པས་གཡའ་མ་ཁང་བུ་ཞིག་ནས་རྙེད་ཟེར་བ་སོགས་འདོད་པ་མང་ཡང་ཁྲི་ཟེར་བའི་ངོས་འཛིན་མེད་པས་མི་འཐད་ཅེས་གསུངས།དེས་ན་བསམ་ཡསལྷ་ཁང་གི་ནང་ངོས་ལྷོ་ཕྱོགས་འདེར་སོ་དམར་པོ་གདན་ཁྲི་རྒྱབ། ནང་གི་ལོགས་རིས་ཀྱི་གཤམ་དུ་བྱ་གཅན་ལ་སོགས་དུར་ཁྲོད་ཀྱི་གླིང་བྲིས་པའི་བར་དུ་ལོ་བརྒྱད་སྦས་ཏེ་བཏོན་པར་མཁས་པ་རྣམས་ཀྱིས་མགྲིན་གཅིག་ཏུ་བཤད་དོ།[28] གཏེར་ཡིག་འདི་ལ་ཇ་ཏིའམ་མཆོད་རྟེན་ཞིག་གི་ནང་ནས་ཐོན་པ་སོགས་བཤད་ཚུལ་དུ་མ་ཡོད། ཡང་དང་པོ་དྲང་རྗེ་རང་གིས་སྦས་ཤིང་ལོ་བརྒྱད་ནས་སླར་ཡང་གཏེར་ནས་བཏོན་པར་བཤད་གོང་གི་དྲང་ང་མའི་ལོ་རྒྱུས་དང་འདྲ་བོ་རེད།

　　མཁས་པ་ལ་ལས་གཟེར་མིག་ཅེས་པ་ནི་དྲང་རྗེ་གསེར་མིག་གི་མཚན་ལས་སྒྲ་འགྱུར་བར་འདོད་མཁན་ཡོད་དེ། དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན་ལས། མདོ་གཟེར་མིག་བྱུང་བའི་ཕྱིར། དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་ལ་གཟེར་མིག་ཏུ་བཏགས་སོ། །ཞེས་གསེར་མིག་དང་གཟེར་མིག་གཉིས་འབྲེལ་བ་ཡོད་པར་བསྟན་ཡོད། སྤྱིར་གཟེར་མིག་ཅེས་པ་ནི་གནད་མིག་དང་གནད་འགག་གནད་རྩ་གནད་དོན་སོགས་ལ་འཇུག དཔེར་ན་གཟེར་མྱིག་ཐོག་ཏུ་མེ་བཙའ་འཇོག་ཅེས་པ་ལྟ་བུའོ། བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དྲང་དོན་མུན་སེལ་སྒྲོན་མེ་ནང་གི་སྟོན་པའི་མཛད་པ་སྐོར་ལ་གཏམ་རྒྱུད་བརྡ་ཡི་གཟེར་བུ་ཞེས་འབོད་པ་ལྟ་བུའོ།། བཤད་སྲོལ་གཞན་ཞིག་ལ། དྲང་རྗེ་གསེར་མིག་ཅེས་པ་ནི་མར་བ་སྟག་ལ་ཡུལ་འོ་ཡུག་ཏུ་བཞུགས་སྐབས་ཡུལ་དེར་མུག་གེ་ཆེན་པོ་བྱུང་བས། དྲང་རྗེའི་མ་ཡུམ་ཀྱང་མུག་གེའི་ནང་དུ་ཤི་བ་དང་། དྲང་རྗེ་རང་ཉིད་ཤི་ལ་ཁད་དུ་གྱུར་བ་ལ་མར་བ་སྟག་ལ་དང་མཇལ་ནས་སྙིང་རྗེ་སྐྱེས་ཏེ་གསོས། དེ་དུས་སྟག་ལས་དྲང་རྗེ་ལ། ཁྱོད་ཀྱི་རུས་གང་ཡིན་དྲིས་པས། ལན། རུས་དྲང་རྗེ་ཡིན་ཟེར། སྟག་ལས་དྲང་རྗེ་ཉིད་ཕོ་བ་ལྟོགས་ནས་མིག་ཀྱང་སེར་པོར་གྱུར་བར་མཐོང་བས་དྲང་རྗེ་གསེར་མིག་ཅེས་མཚན་བཏགས་པར་བཤད་ཡོད།

　　བོད་ཀྱི་མཁས་པ་ལ་ལས་མདོ་གཟེར་མིག་ཉིད་དྲང་རྗེ་བཙུན་པས་མདོ་འདུས་དང་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་སོགས་ལ་དཔེ་བཅད་ནས་བརྩམས་པར་བཤད། [29] གང་ལྟར་འདིའི་ནང་དུ་གནའ་བོའི་བརྡ་རྙིང་མང་བ་དང་ཚིག་གི་སྡེབ་སྦྱོར་མི་མཛེས་པ།འདོན་དགོས་ན་ཁར། མི་ཡོང་བར་མ་ཟད་དོན་ཡང་གོ་དཀའ་བ་སོགས་ལ་བརྟགས་ན་དུས་རབས་བཅུ་གཅིག་པའི་སྔོན་དུ་འགྲོ་ཐུབ་པར་ཤེས་ཐུབ། དཔེར་ན་སྤྱི་ལོ༡༠༥༢ལོར་རྨེའུ་མཁས་པ་དཔལ་ཆེན་གྱི་སབརྩམས་པའི་ཁམས་སྡུད་ཚིགས་སུ་བཅད་པའི་འགྲེལ་བ་དང་ཕར་ཕྱིན་མངོན་རྟོགས་རྒྱན། སྤྱི་ལོ༡༠༥༨ལོར་མེ་སྟོན་ཤེས་རབ་འོད་ཟེར་གྱིས་བརྩམས་པའི་ལམ་རིམ་སུམ་བརྒྱ་པ་དང་དབུ་མ་བདེན་གཉིས་སོགས་སུ་བརྟགས་ན་ཚིག་གི་བརྗོད་བདེ་བ། དོན་གོ་སླ་བ། སྡེབ་སྦྱོར་ཡངས་པ། ཚིག་གི་སྙན་ཆ་སོགས་དེང་དུས་ཀྱི་བརྩམས་ཆོས་དང་ཁྱད་མེད་པ་དེ་ལྟ་བུ་རེད། མདོར་ན་མདོ་གཟེར་མིག་ལ་བྲིས་མ་དང་ཤིང་པར་མ་སོགས་མ་དཔེ་མི་འདྲ་བ་དུ་མ་ད་ལྟ་དམངས་ཁྲོད་དུ་སོང་ན་མཐོང་དུ་ཡོད་ཅིང་། དེ་ལས་ལོ་རྒྱུས་དང་ཡིག་རྙིང་གི་རིན་ཐང་བླ་ན་ལྷག་པ་ནི་འཇར་མན་ནས་ཐོན་པའི་མདོ་གཟེར་མིག་དེ་ཡིན། དཔེ་རྙིང་དེར་ཚིག་གི་སྡེབ་སྦྱོར་མི་བདེ་བ་དང་ཚིགས་བཅད་རིང་ཐུང་མ་ངེས་བ། བརྡ་རྙིང་ཧ་ཅང་མང་ཞིང་། བརྡ་སྦྱོར་དང་རྩོམ་གཤིས་སོགས་ཏུན་ཧོང་ཡིག་རྙིང་དང་ཆེས་འདྲ་བས་དུས་རབས་དགུ་པའི་ཡི་གེ་ཞིག་ཡིན་པ་ཤེས་ཐུབ། དཔེར་ན་དགུ་ལ་རྒུ། པ་ལ་པའ་སོགས་ཤིན་ཏུ་མང་།

　　དེ་སྔར་རང་ཉིད་རིག་གཞུང་བགྲོ་གླེང་གི་ཚོགས་འདུ་ཁ་ཤས་སུ་ཞུགས་པ་དང་ན་གཞོན་འགའ་རེས་དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་དུས་རབས་བཅུ་གཉིས་པའི་མི་རེད་ཅེས་བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་དང་རིག་གནས་རྒྱབ་ལྗོངས་སོགས་གང་ལའང་རྟོག་ཞིབ་མི་བྱེད་ནས་སྐད་ཆ་མང་པོ་བཤད་སོང་། ཕྲན་ནས་བོན་ལུགས་ཡིག་ཆར་གཞིར་བཟུང་ནས་ཁོང་གི་འཁྲུངས་ལོ་དེ་གསལ་བཤད་ཅུང་ཙམ་ཞུས་པ་ཡིན་པས། ཀུན་ལ་ཕན་པར་སྨོན།
[1] ནམ་མཁའི་ནོར་བུ།《ཞང་བོད་ལོ་རྒྱུས་ཏི་སེའི་འོད》[M]སྤྱི་ལོ༡༩༩༦ལོ་ཟླ༥པ་ལ། ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་པར་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པོ།
[2] སྤ་བསྟན་རྒྱལ་བཟང་པོ། 《དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན》[M]ཤོག་ངོས༢༤༩པ། སྤྱི་ལོ༡༩༩༡ལོ་ཟླ༡༢པ། ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་པར་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན།
[3] ཉི་མ་བསྟན་འཛིན།《མཁན་པོ་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན་གྱི་རྣམ་ཐར》[M]ཤོག་ངོས༦༣པ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ༢༠༡༢ལོ་ཟླ༩པ་ལ་པར་གཞི་དང་པོ།
[4] ཤར་རྫ་བཀྲ་ཤིས་རྒྱལ་མཚན། 《ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་མཛོད》[M]ཤོག་ངོས་༣༠༦པ། སྤྱི་ལོ༡༩༨༥ལོ་ཟླ༩པར་པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞིས་དང་པོ།
[5] ཉི་མ་བསྟན་འཛིན།《མཁན་པོ་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན་གྱི་རྣམ་ཐར》[M]ཤོག་ངོས༦༣པ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ༢༠༡༢ལོ་ཟླ༩པ་ལ་པར་གཞི་དང་པོ།
[6] མཁན་པོ་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན།《ཞང་བོད་ལོ་རྒྱུས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》སྟོད་ཆ།《བསྟན་རྩིས་ངོ་མཚར་ནོར་བུའི་ཕྲེང་བ།》[M] ཤོག་ངོས༡༠༤༥པ། སྤྱི་ལོ༢༠༡༦ལོ་༡༡པ་ལ།སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པོ།
[7] དབྲ་སྟོན་སུ་ལ་བསྐལ་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན།《བསྐལ་བཟང་བསྟན་པའི་རྒྱལ་མཚན་གྱི་གསུང་འབུམ་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》དེབ་དང་པོ།《ཁོད་སྤུངས་བློ་གྲོས་ཐོགས་མེད་ཀྱི་རྣམ་ཐར།》[M]ཤོག་ངོས་གསུམ་པ། སྤྱི་ལོ༢༠༠༩ལོ་ཟླ༨པ་ལ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པོ།
[8] རིག་འཛིན་ཀུན་གྲོལ་གྲགས་པ། 《བརྡ་སྤྲོད་ཀུན་སྣང་སྒྲོན་མེ》[M] ཤོག་ངོས་དང་པོ། སྤྱི་ལོ༡༩༩༨ལོ་ཟླ༡༢པ་ལ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན།
[9] ཞང་བོ་རག་ཞག་འདྲེ་ཆུང་ངམ་རག་ཤ་འདྲེ་ཆུང་ཞེས་འབོད་དམ་སྙམ།
[10] སྤ་བསྟན་རྒྱལ་བཟང་པོ། 《དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན》[M]ཤོག་ངོས༢༣༦པ། སྤྱི་ལོ༡༩༩༡ལོ་ཟླ༡༢པ། ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་པར་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན།
[11] རིག་འཛིན་ཀུན་གྲོལ་གྲགས། 《གཡུང་དྲུང་བོན་གྱི་བཀའ་འགྱུར་བཀར་ཆག》 [M]ཤོག་ངོས༦༣པ། སྤྱི་ལོ༡༩༩༣ལོ་ཟླ༡༢པ་ལ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པར་ཐེངས་དང་པོ།
[12] གཏེར་སྟོན་དྲང་རྗེ་བཙུན་པ། 《གསུང་རབ་སྒོ་མཛོད་རིན་ཆེན་གླེགས་བམ》དེབ༢༦པ།《མདོ་གཟེར་མིག》[G]ཤོག་ངོས༦༧༤པ། སྤྱི་ལོ༢༠༡༥ལོ་ཟླ༩པ་ལ་ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པོ།
[13] རྨ་ཤེས་རབ་སེང་གེ། 《ཞང་བོད་ལོ་རྒྱུས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》སྟོད་ཆ།《བསྒྲགས་པ་གླིང་གྲགས།》[G] ཤོག་ངོས༧༡༧པ། སྤྱི་ལོ༢༠༡༠༦ལོ་ཟླ་༡༢པ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞིད་དང་པོ།
[14] 罗广武：《两唐书吐蕃传译注》[M] 第172页，2014年5月中国藏学出版社第1次出版。
[15] རྒྱལ་མོ་འབྲུག་པ། 《བོད་ཀྱི་ལོ་རྒྱུས་གླེང་བའི་གཏམ》[M]ཤོག་ངོས152པ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ༡༩༩༥ལོ་ཟླ༡༠པ་ལ་པར་གཞི་དང་པོ་བསྒྲིགས།
[16] ཤར་རྫ་བཀྲ་ཤིས་རྒྱལ་མཚན། 《ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་མཛོད》[M]ཤོག་ངོས་༢༩༣པ། སྤྱི་ལོ༡༩༨༥ལོ་ཟླ༩པར་པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞིས་དང་པོ།
[17] རྒྱལ་ཚབ་ཀུན་བཟང་བློ་གྲོས་ཀྱིས་བརྩམས།《ཞང་བོད་ལོ་རྒྱུས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས།》《ཞང་བོད་བསྟན་འབྱུང་ལྷ་རྒྱུད་རིན་ཆེན་ཕྲེང་བ།》[M] སྣང་མཐའ་བསྟན་འཛིན་ཉི་མས་བསྒྲིགས། ཤོག་ངོས༧༨༣པ། སྤྱི་ལོ༢༠༡༦ལོ་༡༡པ་ལ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པོ།
[18] ཤར་རྫ་བཀྲ་ཤིས་རྒྱལ་མཚན། 《ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་མཛོད》[M]ཤོག་ངོས་༢༦༢པ། སྤྱི་ལོ༡༩༨༥ལོ་ཟླ༩པར་པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞིས་དང་པོ།
[19] ཉི་མ་བསྟན་འཛིན།《མཁན་པོ་ཉི་མ་བསྟན་འཛིན་གྱི་རྣམ་ཐར》[M]ཤོག་ངོས༦༡པ། པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ༢༠༡༢ལོ་ཟླ༩པ་ལ་པར་གཞི་དང་པོ།
[20] མཁས་གྲུབ་ཀུན་བཟང་བློ་གྲོས། 《ཞང་བོད་ལོ་རྒྱུས་ཕྱོགས་བསྒྲིགས》སྨད་ཆ《ཞང་བོད་ཀྱི་བསྟན་འབྱུང་ལོ་རྒྱུས་ལྷ་རྒྱུད་རིན་ཆེན་ཕྲེང་བ》[M]ཤོག་ངོས༧༨༥པ། སྣང་མཐའ་བསྟན་འཛིན་ཉི་མས་བསྒྲིགས། སྤྱི་ལོ༢༠༡༦ལོཟླ༡༡པ་ལ། སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་བསྐྲུན།
[21] རྣམ་མཁྱེན་སྟོན་པ་གཤེན་རབ་བཀའ།《བོན་གྱི་ལོ་རྒྱུས་ཡིག་ཚང་ཆེན་མོ》དེབ་གཉིས་པ།《རྒྱུད་འདུས་པ་རིན་པོ་ཆེ་གཟེར་མིག་གི་མདོ》[M]ཤོག་ངོས་དང་པོ། ༢༠༡༨ལོ་༧པ་ལ། ཀན་སུའུ་རིག་གནས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པོ་པར་ཐེངས་དང་པོ།
[22] ཡོ་རོབ་འཇར་མིན་ནས་ཐོན་པའི་མདོ་གཟེར་མྱིག་གི་དབུ་ན་ཡོད་ཁ་བྱང་།
[23]《ཁམས་གསུམ་སེམས་ཅན་སྐྱེ་འཆིའི་མདོ》ནི་ད་ལྟ་བོན་གྱི་བཀའ་འགྱུར《གསུང་རབས་སྒོ་མཛོད་རིན་པོ་ཆེའི་གླེགས་བམ》དེབ་ཕྲེང་༢༧པར་བཞུགས། སྤྱི་ལོ༢༠༡༥ལོ་ཟླ༩པ་ལ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པོ།
[24] 《སྣོད་རྟེན་བསྐལ་བ་ཆགས་འཇིག་གི་མདོ》ནི་ད་ལྟ་བོན་གྱི་བཀའ་འགྱུར《གསུང་རབས་སྒོ་མཛོད་རིན་པོ་ཆེའི་གླེགས་བམ》དེབ་ཕྲེང་༢༧པར་བཞུགས། སྤྱི་ལོ༢༠༡༥ལོ་ཟླ༩པ་ལ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པོ།
[25] 《བླ་མེད་གོ་འཕང་སྒྲུབ་ཐབས་ཀྱི་མདོ》ནི་ད་ལྟ་བོན་གྱི་བཀའ་འགྱུར《གསུང་རབས་སྒོ་མཛོད་རིན་པོ་ཆེའི་གླེགས་བམ》དེབ་ཕྲེང་༢༨པར་བཞུགས། སྤྱི་ལོ༢༠༡༥ལོ་ཟླ༩པ་ལ། ཀན་སུའུ་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པོ།
[26] དྲང་རྗེ་བཙུན་པ་གསེར་མིག 《མདོ་གཟེར་མིག》[G]ཤོག་ངོས༦༧༤པ། སྤྱི་ལོ༢༠༡༥ལོ་ཟླ༩པ་ལ།སི་ཁྲོན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པོ།
[27] སྤ་བསྟན་རྒྱལ་བཟང་པོ།《བསྟན་པའི་རྣམ་བཤད་དར་རྒྱས་གསལ་སྒྲོན》[M] ཤོག་ངོས༢༣༥པ། སྤྱི་ལོ༡༩༨༥ལོ་ཟླ༡༢པ་ལ།ཀྲུང་གོ་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞི་དང་པོ་བསྒྲིགས།
[28] ཤར་རྫ་བཀྲ་ཤིས་རྒྱལ་མཚན། 《ལེགས་བཤད་རིན་པོ་ཆེའི་གཏེར་མཛོད》[M]ཤོག་ངོས་༢༦༢པ། སྤྱི་ལོ༡༩༨༥ལོ་ཟླ༩པར་པེ་ཅིན་མི་རིགས་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་པར་གཞིས་དང་པོ།
[29] མཁར་རྨེའུ་བསམ་གཏན། མདའ་དང་འཕང་། སྟོད་ཆ། ཀྲུང་གོའི་བོད་ཀྱི་ཤེས་རིག་དཔེ་སྐྲུན་ཁང་གིས་སྤྱི་ལོ་༢༠༠༧ལོ་ཟླ༩པ་ལ་པར་ཐེངས་དང་པོ་བསྐྲུན།
　　རྩོམ་པ་པོ་ངོ་སྤྲོད། མཁན་པོ་ཚེ་རིང་ནོར་བུ་ནི་སི་ཁྲོན་དཀར་མཛེས་བྲག་འགོ་རྫོང་གཞི་རིང་དགོན་གྱི་མཁན་པོ་ཡིན། ད་ལྟ་བྲག་འགོ་རྫོང་ནང་བསྟན་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ཚོགས་གཞོན་དང་ནང་ཆོས་མི་རིགས་རིག་གནས་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཀྱི་ཀྲུའུ་རིན། དཀར་མཛེས་ཁུལ་ནང་བསྟན་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་རྒྱུན་ལས་ལས་འཛིན། ཁུལ་ནང་་ཆོས་མི་རིགས་རིག་གནས་ཞིབ་འཇུག་ལྟེ་གནས་ཀྱི་ཞིབ་འཇུག་པ། ཞིང་ཆེན་ནང་བསྟན་མཐུན་ཚོགས་ཀྱི་ལས་འཛིན། ཤིང་ཆེན་བོད་བརྒྱུད་ནང་བསྟན་ལས་སྒྲུབ་ཚོགས་པའི་མི་སྣ། གངས་རིན་པོ་ཆེ་རིག་གནས་ཁྱབ་སྤེལ་ལྟེ་གནས་ཀྱི་འགན་འཛིན་པ།